Qua các thông tin trong bài viết này, bố mẹ sẽ hiểu được tại sao có giai đoạn con thích chơi một mình, có giai đoạn con chỉ nhìn người khác chơi mà không tham gia hay tại sao ở giai đoạn 3-4 tuổi, con thường tranh giành đồ chơi với bạn, với anh/chị/em…
Chơi là tất cả về niềm vui với trẻ! Bất kỳ hoạt động nào, dù có tổ chức hay không có tổ chức, chỉ cần trẻ cảm thấy vui vẻ và thích thú đều được coi là hoạt động vui chơi. Nhưng vui chơi không chỉ là một hoạt động vui vẻ với trẻ, mà vui chơi là quá trình lớn lên của trẻ. Khi trẻ lớn lên, các hoạt động vui chơi, cách trẻ chơi cũng sẽ thay đổi để tương thích với nhu cầu và năng lực khám phá thể giới của trẻ.
Thông qua vui chơi, trẻ học được các kỹ năng như giải quyết vấn đề, sáng tạo, khả năng sẵn sàng chấp nhận rủi ro.
Thông qua tưởng tượng và việc “chơi giả vờ” trong các môi trường an toàn, trẻ có thể tìm hiểu về cảm xúc của mình, những gì trẻ thấy hứng thú và cách thích ứng với tình huống. Khi chơi cùng nhau, trẻ có cơ hội học cách tương tác với người khác và cách cư xử trong những tình huống xã hội khác nhau.
Vì thế hãy đảm bảo trẻ có nhiều thời gian và không gian để vui chơi. Trong thời thơ ấu, có 6 giai đoạn vui chơi quan trọng cho sự phát triển của trẻ. Các giai đoạn này đều liên quan tương ứng với nhu cầu khám phá, sáng tạo và niềm vui của trẻ; đồng thời giải thích cho sự thay đổi cách trẻ vui chơi ở các độ tuổi và theo mức độ phát triển các kỹ năng.
6 GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN VUI CHƠI CỦA TRẺ
1. Giai đoạn chơi khám phá (0 – 3 tháng tuổi)
Đây là giai đoạn khởi đầu của việc chơi. Ở giai đoạn này, trẻ thực hiện nhiều cử động các ngó tay, ngón chân, bàn tay, bàn chân… Đây là cách mà trẻ chơi và cũng là cách trẻ tìm hiểu và khám phá các chuyển động của cơ thể.
2. Giai đoạn chơi đơn độc (0 – 2 tuổi)
Chơi đơn độc hay chơi độc lập là giai đoạn quan trọng trong tiến trình vui chơi của trẻ. Giai đoạn này trẻ chỉ chơi một mình, thông qua các sờ, chạm, ném… các đồ chơi, đồ vật mà trẻ yêu thích.
Giai đoạn này, hãy chuẩn bị cho trẻ một không gian an toàn, các chất liệu đơn giản, đặc biệt là các đồ chơi có gắn thiết bị có thể tạo ra âm thanh.
Quá trình chơi tự do một mình này góp phần giúp trẻ tự tin, tự chủ và chủ động trong việc chơi sau này khi ở điều kiện không có người chơi cùng.
3. Giai đoạn chơi quan sát (2 tuổi)
Đây là giai đoạn chơi nhiều cảm xúc với trẻ. Trẻ bắt đầu quan sát những trẻ khác chơi nhưng cũng không tham gia cùng. Quá trình quan sát này trẻ sẽ học hỏi được kinh nghiệm chơi cho mình.
Cũng ở giai đoạn này, trẻ bắt chước rất nhanh và sao chép việc chơi rất hiệu quả. Quan sát các anh chị lớn chơi xếp chồng đồ đạc, chơi đá bóng, chơi xây dựng lâu đài… trẻ có thể bắt chước nhanh chóng và thao tác tương tự.
Giai đoạn này có thể khiến cha mẹ nghĩ rằng trẻ là người hướng nội khi không thấy con tương tác với người khác. Nhưng thực tế điều này hết sức bình thường. Trò chơi quan sát là cách trẻ vui chơi khi ở độ 2 tuổi và đây cũng là sự chuẩn bị nền tảng cho việc chơi sáng tạo của trẻ ở giai đoạn sau.
4. Giai đoạn chơi song song (2 tuổi trở lên)
Khi trẻ chơi ngồi chơi cạnh bạn, chơi với một món đồ tương tự nhưng không có nhu cầu chơi cùng bạn, giai đoạn này được gọi là chơi song song. Vì vậy việc chơi của trẻ vẫn khá độc lập dù chơi trong cùng một không gian, nhưng trẻ sẽ quan sát và bắt chước hành động của nhau.
Bố mẹ có thể sẽ mong muốn con hợp tác, chơi cùng bạn nhiều hơn. Nhưng trẻ vẫn cần một chút thời gian trước khi sẵn sàng cho việc này.
5. Giai đoạn chơi kết hợp (từ 3 – 4 tuổi)
Giai đoạn này có sự gia tăng tương tác xã hội giữa các trẻ trong cùng độ tuổi. Điều này xuất phát từ sự phát triển ngôn ngữ và nhu cầu được giao tiếp, học hỏi của trẻ ở độ tuổi này.
Ở môi trường mầm non, trẻ bắt đầu vui vẻ tham gia vào hoạt động vui chơi có tổ chức hoặc có thể chơi chung đồ chơi. Thậm chí, trẻ có thể cùng thống nhất về thứ tự chơi đồ chơi với bạn hay những gì sẽ chơi tiếp theo. Nhưng ở giai đoạn Chơi kết hợp, trẻ có xu hướng làm theo mục tiêu hoặc kế hoạch của riêng mình thay vì tuân theo mục tiêu của nhóm.
Điều này giải thích tại sao giai đoạn này xảy ra nhiều xung đột, mâu thuẫn tranh giành khi chơi cùng nhau, đặc biệt là khi có trẻ mới tham gia vào nhóm chơi.
Giai đoạn Chơi kết hợp là nền tảng để trẻ bước vào hoạt động chơi phân vai và chơi có kế hoạch ở độ tuổi lớn hơn.
6. Chơi hợp tác (4 năm trở lên)
Và cuối cùng, đây là giai đoạn được nhiều người xem là “thời hoàng kim” của tuổi thơ.
Đây là lúc trẻ hứng thú và có nhu cầu chơi cùng người khác, vì vậy các trò chơi thường là trò chơi nhóm, có tổ chức, hợp tác và hướng đến nhóm. Trẻ thường tham gia vào hoạt động vui chơi có phân vai hoặc tổ chức một trò chơi có độ phức tạp với nhóm từ 4 – 5 người tham gia. Đây là lúc trẻ phối hợp và vận dụng các kinh nghiệm, kỹ năng đã học được từ các giai đoạn chơi trước để cùng tham gia các trò chơi nhóm và cùng sáng tạo cách chơi, quy luật trò chơi phù hợp với các tình huống cụ thể.
Với nhiều người lớn, giai đoạn này là nơi bắt đầu những ký ức sớm nhất về cuộc đời. Vì vậy, có thể hiểu được họ cho rằng trò chơi thời thơ ấu luôn là chơi cùng nhóm bạn, mang tính hợp tác. Trên thực tế, một đứa trẻ cần ít nhất 5 tuổi trước khi sẵn sàng với trò chơi hợp tác phức tạp.
Vì vậy, khi trẻ chưa chơi với bạn hay chưa chưa có nhu cầu tham gia và các trò chơi tưởng tưởng, phân vai; bố mẹ hãy hiểu rằng có thể sự phát triển về mặt nhận thức và tương tác xã hội của trẻ chưa đáp ứng.
Mầm non Tsubaki dịch, tổng hợp và biên tập.
Nguồn tham khảo:
https://littlesunshine.com/the-6-stages-of-play/
https://pathways.org/kids-learn-play-6-stages-play-development/
